Како реагираме на стрес?

Важно е да научиме да препознаеме кога нашето ниво на стрес е вон контрола. Најопасната работа околу стресот е што тој многу лесно се провлекува во нашиот систем. Се навикнуваме на него. Ни станува вообичаена, нормална состојба. Не забележуваме колку многу влијае на нас, дури и кога ја преминува горната граница на толеранција.

Знаците и симптомите на прекумерен стрес можат да бидат најразновидни. Стресот на различни начини влијае на умот, телото и однесувањето, а секој го доживува на свој индивидуален начин. И не само што води до сериозни ментални и физички проблеми, туку си го зема делот во вашите врски со луѓето на работа, дома, на училиште.

Стресот не секогаш изгледа стресно

Луѓето реагираат на стрес на три начини, што ќе го објасниме со аналогијата на возењето автомобил:

1. Ногата на гас – бесен, вознемирен или „борбен“ одговор на стрес. Зовриени сме, потполно внесени во стресната состојба, прекумерно емоционални, не сме во состојба да седиме мирни.
2. Ногата на кочница – повлечен, депресивен или „летачки“ одговор на стрес. Се затвораме, повлекуваме, отсутни сме и покажуваме многу малку енергија или емоција.
3. Ногата на двете педали – тензичен или „замрзнат“ одговор. Се вкочануваме под притисокот и не можеме ништо да преземеме. Изгледаме парализирани, но под површината сме екстремно вознемирени.

Знаци и симптоми на прекумерен стрес

Колку сме посвесни и колку повеќе можеме да забележиме разлика во нашето однесување, толку повеќе можеме навремено да реагираме и да ги спречиме последиците од стресот. Некои од вообичаените знаци на предупредување и симптоми на стрес, можат да бидат следните: ослабување на меморијата, недостаток на концентрација, фокус на негативнотот, анксиозни мисли, константна грижа, променливо расположение, намалена способност да се опуштиме, чувство на оптеретеност, чувство на осаменост и изолација, необјасниви болки, диареа или констипација, вртоглавица, повраќање, забрзан пулс, губиток на сексуалниот нагон, чести настинки, зголемен или намален апетит, спиење помалку или повеќе од вообичаено, одложување или занемарување на обврските, нервозни навики и тн.

Сепак имајте на ум дека овие знаци и симптоми можат да бидат предизвикани и од други психолошки состојби или здравствени проблеми. Побарајте помош од лекар доколку имате некои од нив заради поточно дијагностицирање на причините за истите.

Нешта кои влијаат на нашето ниво на толеранција на стрес

1. Подршка – Силниот круг на пријатели или членови на семејството може да биде одличен ублажувач на животните стресови. Всушност, колку сме поосамени и изолирани, толку повеќе сме подложни и ранливи на ефектите од стресот.
2. Контрола – Самодовербата, способноста да се влијае на настаните и да се надминат предизвиците игра голема улога кога е стресот во прашање. Доколку чувствуваме дека нештата се вон контрола, веројатно нашата толеранција на стрес е намалена.
3. Ставови и поглед на светот – Оптимистичните луѓе се најчесто поотпорни на стрес. Тие имаат тенденција да се соочуваат со предизвиците, имаат одличен смисол за хумор и прифаќаат дека промената е дел од животот.
4. Емоции – Способноста да се справиме со сопствените емоции, познавањето на себеси и начините да се смириме и да си олесниме кога се чувствуваме тажни, лути или оптеретени нѐ прави повеќе или помалку способни да се справиме и со стресот. Воспоставувањето на емоционален баланс е многу важна вештина која може да се научи во секое доба и да нѝ помогне да останеме мирни во било која ситуација.
5. Знаење и подготовка – Колку повеќе го познаваме стресот и сопствените механизми и реакции (колку долго трае, што да се очекува, и тн.) полесно ќе се справиме со него.

Причинители за стрес

Вообичаено мислење е дека причинители на стрес се разни ситуации и притисоци кои се негативни, како исцрпувачки работен распоред или напната љубовна врска. Но, сѐ што на нас поставува високи барања или нѐ форсира да се прилагодиме може да биде стресно. Ова ги вклучува и позитивните настани, како што се склучување на брак, купување на куќа, одење во странство или унапредување.

Се разбира дека не секој стрес е предизвикан од надворешни фактори. Тој може да биде генериран од самата личност, кога на пример постојано се грижи за нешто што може да се случи или не, или кога личноста има ирационални, песимистички мисли за животот.

Што нѝ предизвикува стрес, барем делумно, зависи од нашата перцепција за истото. Нешто што е стресно за вас може да е банално за некој друг, дури може да уживаат во тоа. На пример, утринското возење можеби вас ве прави вознемирени и напнати поради гужвата во сообраќајот, додека за некој друг тоа е релаксирачко искуство поради времето кое го минуваат во возење и слушањето на музика во автомобилот.

Надворешни причини за стрес можат да бидат: големи животни промени, работата или училиштето, потешкотии во љубовните врски, финансиски проблеми, зафатеност, децата и семејството.

Внатрешни причини за стрес можат да бидат: хронична грижа, песимизам, негативен разговор со самиот себе (интерен дијалог), нереални очекувања или перфекционизам, круто размислување, недостаток на флексибилност, став „сѐ или ништо“.

Она што е стресно за нас може да биде многу различно од она што е стресно за некој друг.

Ефекти од хроничен стрес

Телото не прави разлика помеѓу физичка и психолошка закана. Кога се чувствуваме стресно поради густиот работен распоред, расправијата со пријател, гужвата во сообраќајот или планината од сметки, телото реагира исто толку силно како да се наоѓа во животна опасност. Ако имаме премногу грижи и одговорности, нашиот систем е постојано вклучен во одбрана од стресот. Колку повеќе тој е активиран, толку е потешко да го исклучиме.

Долготрајната изложеност на стрес може да доведе до сериозни здравствени проблеми. Хроничниот стрес го нарушува скоро секој систем во нашето тело. Го подига крвниот притисок, го намалува имунолошкиот систем, го зголемува ризикот од срцев и мозочен удар, придонесува кон неплодност, го забрзува процесот на стареење, ја менува невронската мозочна мрежа и нѐ прави подложни на анксиозност и депресија.

Справување со стрес

Ние имаме поголема контрола врз личното ниво на стрес отколку што мислиме. За жал, мнозина се справуваат со стресот на начини со кои ште повеќе го зголемуваат проблемот. Често тоа е зголемено конзумирање на алкохол, зголемено внесување на храна, хипнотизирано дремење пред телевизор или компјутер со часови, употреба да таблети или истурање на сопствениот стрес врз другите луѓе. Но, постојат многу поздрави начини да се справиме со стресот и неговите симптоми.

Бидејќи секој од нас има специфичен одговор на стрес, не постои единствено, универзално решение за справување со стресот. Ниту една метода не е функционална за секого и во секоја ситуација, па затоа експериментирајте со различни техники и стратегии. Фокусирајте се на она што ве смирува и ве става во контрола.

Научете како да го менаџирате стресот

Во секое време можеме да го исконтролираме начинот на кој реагираме кога сме под стрес. Менаџирањето на стресот, како и сѐ друго во животот, се однесува на преземање на одговорност и владеење со сопствените мисли, емоции, распоредот, околината и начинот на кој се справуваме со проблемите. Стрес менаџментот значи промена на стресната ситуација секогаш кога можете, промена на сопствената реакција и тогаш кога не можете, грижа за себе и обезбедување на време за одмор и опуштање.

Запомнете ги следните 4 насоки: избегнување, измена, прилагодување и прифаќање.

Избегнувајте го непотребниот стрес. Не секој стрес може да се избегне, но со учење како да кажете „не“, со правење разлика помеѓу „треба“ и „мора“ на вашата листа на обврски и тргање настрана од луѓето и ситуациите кои ве стресираат, можете да елиминирате голем дел од секојдневните причинители на стрес.

Изменете ја ситуацијата. Ако не можете да ја избегнете стресната ситуација, обидете се да ја измените. Бидете поасертивни и соочувајте се директно со проблемите. Наместо да ги таложите и потиснувате сопствените емоции и со тоа да го зголемувате стресот, со почит известете ги другите за своите размислувања. Или, бидете порасположени за компромис и обидете се да ги пресретнете другите на половина пат во решавање на ситуацијата.

Прилагодете се на причинителот за стрес. Кога не можете да ја промените ситуацијата, обидете се вие да се промените. Поставете ги нештата во нова рамка, погледнете ги од друга перспектива или фокусирајте се на позитивните нешта во животот. И, секогаш гледајте ја пошироката слика: дали ова е навистина толку важно за да се вознемирувам заради тоа?

Прифатете ги нештата кои не можете да ги промените. Секогаш ќе постојат стресори во животот во однос на кои нема да бидете во можност нешто да направите. Научете како да го прифатите неизбежното и да не се опирате на ситуацијата и да ја направите уште постресна. Погледнете ја другата страна на ситуацијата – дури и најстресните околности претставуваат можност за учење или за личен развој. Научете да прифатите дека никој, дури ни вие самите, не е совршен.

Исто така, со стресот можете да се справите и со подобрување на своето физичко здравје.

Одвојте време за опуштање и релаксација. Техники на релаксација како јога, медитација и длабоко, стомачно дишење ја активираат состојбата на опуштеност на телото, која е спротивна од состојбата на стрес.

Вежбајте редовно. Физичката активност игра клучна улога во редукција и превенција на ефектите од стрес. Нема ништо појако од аеробик или теретана во ослободување на наталожениот стрес и тензија.

Правилна исхрана. Започнете го денот со здрав појадок, намалете го кофеинот и шеќерот во исхраната, и откажете се од алкохол и никотин.

Спијте доволно. Уморот може да го зголеми стресот со тоа што влијае да размислувате ирационално. Задржете го мирот со добар, ноќен сон.

Понекогаш стрес менаџментот не е доволен. Во тој случај можете да се обратите до професионалец во областа или да искористите некоја бесплатна програма за ослободување од стрес и да ги замените старите емоционални навики со поздрави начини на размислување, чувствување, однесување и врски со луѓето.

Свесноста за тоа дека емоционалната интелигенција е многу важна за нашето физичко и емоционално здравје ќе ви овозможи да научите две суштински вештини за намалување на стресот: брзо ослободување од стрес и емоционална конекција.

Брзо ослободување од стрес. Најдобар начин брзо и сигурно да се редуцира стресот е со помош на нашите сетила – што гледате, што слушате, мирисате, вкусувате и допирате, или преку движење. На пример, со гледање на вашата омилена слика, мирисање на специфичен мирис, слушање на музика која ви одговара, вкусување на некое јадење или гушкање на вашето милениче, можете брзо да се опуштите и фокусирате. Се разбира, не секој одговара на ист начин на секое сензорно искуство. Она што ја опушта една личност може да иритира друга. Клучот е да експериментирате со вашите сетила и да го откриете сензорносто искуство кое за вас најдобро работи.

Емоционална конекција. Ништо не придонесува толку кон хроничниот стрес како емоционалната дисконекција од себе и од другите. Разбирањето за влијанието на емоциите врз нашите мисли и акции е витално за менаџирање на стресот. Животот не мора да биде потресно искуство, со екстремни успони и падови. Кога еднаш ќе станете свесни за своите емоции, дури и за оние болните кои вообичаено се обидуваме да ги избегнуваме или потиснуваме, ќе ви биде полесно да ги разберет сопствените мотивации, да спрестанете да зборувате или правите нешта за кои подоцна ќе зажалите, да се здобиете со нова енергија и да си го разубавите патувањето.

Со тек на време, доколку ги усовршите ови вештини, ќе се здобиете со самодоверба успешно да се соочите со стресните промени, знаејќи дека секогаш сме во можност брзо да се вратиме себеси во баланс.